Ostatnie pióro Adama Mickiewicza

Gęsie pióro przez wieki było najczęściej używanym narzędziem pracy pisarskiej. W latach 40. XIX wieku zaczęto opatrywać je metalową stalówką, co usprawniło pisanie, ograniczyło zużywalność narzędzia i konieczność jego strzyżenia, czyli ostrzenia końcówki maczanej w tuszu. Prezentowane tu ostatnie pióro Adama Mickiewicza, pisarz miał ze sobą podczas misji dyplomatycznej w Stambule w 1855 roku. Pióro to, po rychłej i nagłej śmierci Mickiewicza, wróciło wraz z jego ciałem do Paryża, a dziś pokazywane jest w Muzeum Adama Mickiewicza w paryskiej Bibliotece Polskiej. Stan zachowania przedmiotu wskazuje, że poeta sam zajmował się strzyżeniem pióra, nie korzystał ze stalówki.

Bibuła, pióro i kałamarz Adama Mickiewicza

Oprócz pióra, także bibuła i kałamarz ukazują kulisy codziennej pracy twórczej pisarza. Widoczne na bibule ślady zbitek słów naniesionych tuszem, jak i liczne kleksy, świadczą o tym, że Mickiewicz używał jej jako podkładki do pisania. Taki rodzaj bibuły służył mu z pewnością w trakcie komponowania Pana Tadeusza, którego pisanie rozpoczął w 1833 roku w Paryżu.

Teczka i wizytówka Adama Mickiewicza

W XIX wieku akcesoria skórzane – nesesery, torby, walizki podróżne, kufry czy teczki – często opatrywano nazwiskami ich właścicieli. Inskrypcja na pole zamykającej widoczną tu teczkę, którą wykonano w Sankt-Petersburgu na zamówienie członka rodziny Mickiewiczów, brzmi „Mackiewicz”. To oczywiście literówka. XIX-wieczny rozkwit sztuk graficznych, w szczególności litografii, przyczynił się do rozwoju przemysłu spersonalizowanych suwenirów, kart wizytowych oraz pocztówek. W zbiorach pamiątek rodzinnych Mickiewiczów przykładem takich przedmiotów jest płytka miedziana – matryca wizytówki Adama.

Brzytwy Adama Mickiewicza

Wśród zachowanych przedmiotów codziennego użytku, należących niegdyś do „wieszcza narodu polskiego”, są także brzytwy. Wśród licznych opisów jego twarzy, znajdujemy następujący: „W 55 roku życia Mickiewicz był twarzy czerstwej, jeszcze młodej i kwitnącej, lubo siwe dookoła twarzy idące faworyty i włos siwy, na środku głowy przedzielony spadał mu ku ramionom”.* Brzytwy mogły być zatem używane do pielęgnacji owych faworytów – słynnych bujnych bokobrodów, które były cechą charakterystyczną fizjonomii poety, widoczną na niemal każdym z jego artystycznych przedstawień.

*Wiktor Baworski, Odwiedziny u Mickiewicza, „Nowiny 41”, 1856, s. 326-327; Władysław Bełza, Kronika potoczna i anegdotyczna z życia Adama Mickiewicza, Warszawa, 1998, s. 197-198.

Liście z „Alei Mickiewicza” w Tuhanowiczach

Pierwszą miłością Mickiewicza była Maria Wereszczakówna. Para poznała się latem 1818 roku w Tuhanowiczach, w majątku rodziców Marii. Dziewczyna była już jednak wówczas przyrzeczona hrabiemu Puttkamerowi, a Mickiewicz nie był wystarczająco zamożny, by pretendować o jej rękę. Nieszczęśliwe losy związku zainspirowały mickiewiczowskie Ballady i Romanse. Oprawione w szkło i pozłacaną ramę liście to zachowana przez Mickiewicza pamiątka po ukochanej. Pochodzą one z alei w Tuhanowiczach, nazywanej później Aleją Mickiewicza – miejsca spotkań zakochanych, z którego wyruszali na przechadzki nad jezioro Świteź. Potomkowie Marii wznieśli w alei popiersie poety, którego losy odzwierciedlają naturę nieszczęśliwej miłości. Po trzech miesiącach w pomnik Mickiewicza uderzył piorun i roztrzaskał go na drobne kawałki.

Różaniec wykonany przez Marylę Wereszczakównę

W czasie wspólnych spacerów Mickiewicz i Wereszczakówna wymieniali się prezentami. Jednym z zachowanych podarunków od Marii jest różaniec, wykonany własnoręcznie z zebranych i ususzonych przez nią nasion, ziół i kwiatów. Po latach od rozstania, poeta sprawił Marii podobny prezent. W odpowiedzi na ostatni list od Wereszczakówny, otrzymany podczas pobytu w Rzymie, do korespondencji dołączył różaniec kupiony w Watykanie.

Włosy Karoliny Jaenisch

W 1824 roku Mickiewicz opuszcza na zawsze Wilno, swoje rodzinne strony. Udaje się do Moskwy, gdzie bierze udział w spotkaniach na salonach. To tutaj zaprzyjaźnia się z Karolem Jaenisch, profesorem chemii i fizyki. Wkrótce zaczyna udzielać korepetycji z języka polskiego jego córce, Karolinie. Młoda kobieta, dziesięć lat młodsza od poety, posiada znakomite wykształcenie, zna parę języków, ma zamiłowanie do sztuki. Wzbudza zainteresowanie Mickiewicza. Ona, nieprzytomnie zakochana w poecie, na znak sympatii wysyła mu medalion, a w nim pukiel swoich włosów przewiązany różową jedwabną wstążką.

Pierścionki Adama Mickiewicza i Karoliny Jaenisch

Uczucie, początkowo przelotne, przerodziło się w konkretne plany małżeńskie Adama i Karoliny Jaenisch, które jednak koniec końców nie zostały zrealizowane. Poeta prawdopodobnie zamiast zamążpójścia zaproponował Jaenisch platoniczną przyjaźń, mającą na celu duchowe doskonalenie. Pamiątkami po ich relacji, którą charakteryzował – mimo wszystko – wzajemny szacunek, są dwa złote pierścienie, które Karolina i Adam podarowali sobie nawzajem. Pierścień od Mickiewicza zdobi oczko z umownym płaskorzeźbionym portretem poety, a ten podarowany przez Jaenisch – oczko wypełnione czarną emalią, wydobywającą kunsztownie nakreślony w stylu gotyckiem inicjał nazwiska Mickiewicza – „M”.

Liść z grobu Stefana Garczyńskiego

Stefan Garczyński, poeta, był bliskim przyjacielem Mickiewicza. Poznali się w 1829 roku w Berlinie. Garczyński odgrywał w życiu pisarza ważną rolę. Jego heroiczny akt obrony Reduty nr 54 w czasie powstania listopadowego zainspirował Mickiewicza do napisania poematu Reduta Ordona. Także dzięki Garczyńskiemu, Adam poznał historiozofa Eduarda Gansa, który to podsunął mu pomysł napisania Pana Tadeusza. Mickiewicz opiekował się Garczyńskim do końca jego krótkiego życia, a po śmierci przyjaciela w Awinionie zajął się jego pochówkiem. Liść z grobu Garczyńskiego symbolizuje długoletnią przyjaźń, jaka łączyła tych dwóch twórców oraz wpisuje się w XIX-wieczny sentymentalny nurt zachowywania pamięci po zmarłych.

Włosy Napoleona

Prezentowany tu pukiel włosów należy do najbardziej podziwianej przez Mickiewicza postaci historycznej – Napoleona Bonaparte. Jak wskazują biografowie poety, młody Adam był pod jego ogromnym wrażeniem:  „przejście wojsk napoleońskich świetnych i błyszczących; wjazd młodego króla westfalskiego w całej okazałości potęgi i powodzenia, a potem powrót tych szczątków rozbitych, zgłodniałych, wynędzniałych, plądrujących po domach opustoszonych – w umyśle dziecka wyryły niezatarte ślady”.* Według notatki dołączonej do medalionu pukiel włosów pobrano pośmiertnie ze skroni Cesarza na wyspie świętej Heleny 5 maja 1821 roku. Mickiewicz mógł nabyć tę pamiątkę po przyjeździe do Paryża.

*Maria Gorecka, Wspomnienia o Adamie Mickiewiczu, opowiedziane najmłodszemu bratu, Warszawa, 1875; Władysław Bełza, Kronika potoczna i anegdotyczna z życia Adama Mickiewicza, Warszawa, 1998, s. 27.

Pieczęć z wizerunkiem Goethego

Podobnie ważną dla Mickiewicza postacią był niemiecki twórca, Johann Wolfgang von Goethe. Mickiewicz spotkał się z nim raz w Weimarze, gdzie mieszkał autor Fausta. Do spotkania doszło dzięki pośrednictwu żony Goethego Christanny Vulpius i bliskiej znajomej Adama (później teściowej), Marii Szymanowskiej. Według przekazów z epoki, pewnego dnia Goethe poprosił, by polski wieszcz dał się sportretować lokalnemu malarzowi i zostawił portret w Weimarze, na pamiątkę. Stalowa pieczęć z podobizną Goethego to podarunek dla Mickiewicza od Juliana Ursyna Niemcewicza, poety, z którym Adam także pozostawał w przyjacielskich stosunkach. Julian był ojcem chrzestnym najstarszej córki Adama, Marii.

Mozaika z bazyliki Świętego Marka w Wenecji

W XIX wieku upowszechniło się odbywanie tzw. Grand Tour, podróży mającej na celu nabywanie wiedzy o kulturze i cywilizacji danego regionu, najczęściej Włoch. Mickiewicz wybrał się tam z Weimaru, podobnie jak jego przyjaciel Johann Wolfgang von Goethe. Razem z Antonim Odyńcem Adam zwiedził Wenecję, Florencję i Rzym. Widoczne trzy złote kubiki to fragmenty słynnej mozaikowej dekoracji bazyliki Świętego Marka w Wenecji. Wyobraźmy sobie Adama, który wydrapuje kubiki ze ściany świątyni i zachowuje jako cenną pamiątkę, po dziś dzień przechowywaną niemal jak relikwie świętych.

Obrączki Adama i Celiny Mickiewiczów

„W dniu 22 lipca 1834 roku we wtorek o godzinie 10-tej rano, zawarli związek małżeński Adam Mickiewicz z Celiną Szymanowską”. W miesiąc po ślubie, tak oto poeta donosił swojemu bratu Franciszkowi o zamążpójściu: „Celina jest żoną jakiej szukałem, śmiała na wszystkie przygody, przestająca na małym, zawsze wesoła”.* Dwie obrączki ślubne w prostocie swej formy oddają intymny charakter tego wydarzenia.  Na wewnętrznym licu noszą wygrawerowane inskrypcje upamiętniające dzień ceremonii, poprzedzone inicjałami C. S. [Celina Szymanowska] oraz A. M. [Adam Mickiewicz].

*Władysław Bełza, Kronika potoczna i anegdotyczna z życia Adama Mickiewicza, Warszawa, 1998, s. 142.

Binokle Celiny Mickiewiczowej

W XIX wieku binokle, obok lornetek, zegarków kieszonkowych oraz ozdobnych guzików, były najczęściej nabywanymi przez kobiety akcesoriami. Prezentowana tutaj para binokli kobiecych należała do żony Mickiewicza, Celiny. Świadczy o tym inskrypcja z inicjałami „C.S” [Celina Szymanowska], znajdująca się na pozłacanej, tłoczonej i cyzelowanej mosiężnej rączce, ozdobionej motywem rocaille. O praktycznym charakterze przedmiotu, który służył do codziennej lektury, świadczy kółeczko przymocowane do rączki, będące uchwytem dla brakującego złotego łańcuszka, który pozwalał zawieszać binokle na szyi.

Pudełko na karty do gry Heleny Malewskiej

W kolekcji pamiątek Mickiewiczów znajdziemy również te należące do dalszych członków rodziny. Prezentowany tu kuferek, pokryty dekoracją z laki europejskiej, był prezentem zaręczynowym od Franciszka Malewskiego (przyjaciela Mickiewicza) dla Heleny Szymanowskiej, czyli siostry Celiny Mickiewicz. Przedmiot ten służył do przechowywania kart do gry, o czym świadczy ich przedstawienie w ozdobnym kartuszu, znajdujące się na wieczku.. Nanoszenie zdobień imitujących lakę japońską na kuferki, puzderka czy meble było specjalnością m. in. angielskich rzemieślników i cieszyło się popularnością w latach 40. XIX wieku wśród burżuazji europejskiej.

Serduszka Heleny i Franciszka Malewskich

Zaręczyny, zaślubiny oraz chrzty, a także  rocznice tych wydarzeń, były okazjami, podczas których wymieniano się pamiątkowymi przedmiotami. Widoczne medaliony w kształcie serc zostały wykonane na 25-cie ślubu Heleny i Franciszka Malewskich. Wygrawerowano na nich imiona oraz daty urodzin ich licznych dzieci.

Pierścionek z włosami Heleny Malewskiej

Nie znamy okoliczności powstania tego pierścionka. Znamy natomiast jego zleceniodawczynię – to Helena Malewska, z domu Szymanowska, siostra Celiny Mickiewicz. Intymny charakter tego obiektu podkreślony jest nie tylko poprzez imię właścicielki, „Helena”, wygrawerowane na oczku pierścionka, ale i umieszczony w zagłębieniu i obiegający wzdłuż krawędzi obrączki kosmyk włosów, który z pewnością należał do Malewskiej.

Kolczyki z kameami Heleny Malewskiej

Styl biżuterii kobiet bliskich Adamowi Mickiewiczowi wpisywał się w nurt epoki biedmaierowskiej, a zatem kultury mieszczaństwa przypadającej na okres od Kongresu Wiedeńskiego do wybuchu Wiosny Ludów (1818–1848). Para kolczyków z imitacjami antycznych kamei, należąca do Heleny Malewskiej (siostry Celiny Mickiewicz) potwierdza tę przynależność. Ich bogactwo dostosowywało się do panujących trendów promujących wydekoltowane suknie eksponujące szyję i ramiona oraz towarzyszące im wysokie upięcia włosów, dające miejsce na okazałe ozdoby uszu. Ramy kolczyków, zgodnie z praktykami jubilerskimi, zostały wykonane w dętym złocie, natomiast kamee – wyrzeźbione w niebieskim kamieniu – wykorzystują motyw maski.

Pieczęć z topazu rodziny Malewskich

Kunsztownie wykonywano także pieczęcie. Szlifowane w kamieniach szlachetnych, nosiły nazwiska rodzin oraz ich heraldyczne odpowiedniki. Przykładem jest widoczna pieczątka-brelok ze złotym uchwytem wykonana w topazie, z trzema licami, na których wygrawerowano odpowiednio: herb rodziny „Jastrzębiec”, nazwisko „Malewski” oraz jego inskrypcję w języku mandaryńskim. Pieczątka prawdopodobnie należała do Franciszka Malewskiego, przyjaciela Mickiewicza z okresu studiów na Litwie, bądź jego ojca Szymona, będącego rektorem Uniwersytetu Wileńskiego.

Trzewiki Marii Szymanowskiej

Bardzo ważną i cenną częścią kolekcji rodziny Mickiewiczów jest ta należąca do teściowej Adama, Marii Szymanowskiej. Szymanowska była jedną z pierwszych w historii Europy profesjonalnych kobiet-pianistek. Urodzona w rodzinie frankistów, otrzymała dobre wykształcenie i mogła rozwijać zamiłowanie do muzyki. Widoczna tu para satynowych trzewików pochodzi z jej młodzieńczych lat. Już jako dziewięciolatka, Maria pobierała lekcje gry na pianinie i uczyła się tańca. Buty zostały kupione w Paryżu, o czym świadczy znajdująca się wewnątrz prawego buta etykietka z nazwiskiem szewca oraz nazwą butiku.

Karnet balowy Marii Szymanowskiej

Życie towarzyskie w XIX wieku charakteryzował ogromny formalizm, także w kwestii tańca. Zachowaniu porządku podczas balu służył karnet balowy, kupowany na własność lub wręczany paniom przez wodzirejów. Do niego to, ołóweczkiem, po kolei, wpisywali się panowie, chcący prosić kobiety do tańca. Karnet balowy Marii Szymanowskiej to świadectwo tej dawnej zasady savoir-vivru. Jego oprawa wykonana jest z wyciętego, ażurowanego srebra. Karteczki mają złocone krawędzie. Zachował się również miniaturowy ołóweczek ze srebrnym uchwytem, połączony łańcuszkiem z notesem.

Bransoletka z szafirem Marii Szymanowskiej

Biżuteria Marii Szymanowskiej, uznanej pianistki, matki Celiny Mickiewicz, jest ważną częścią kolekcji Mickiewiczów. Widoczna na zdjęciu bransoletka zdobiona drogimi kamieniami – szafirem i perłami – prawdopodobnie została podarowana pianistce przez króla Holandii Wilhelma I po jednym z jej koncertów w Paryżu (1824), Wiedniu bądź w Sankt-Petersburgu. Zgodnie z XIX-wiecznymi praktykami arystokracji europejskiej, ofiarowywanie kosztownej biżuterii było najwyższym wyrazem podziwu dla talentu pisarzy, poetów bądź pianistów.

Naparstek Marii Szymanowskiej

Ten kunsztownie wykonany przedmiot to naparstek Marii Szymanowskiej. Obiekt odzwierciedla model edukacji, jaką Maria odebrała w swoich młodzieńczych latach. W XIX wieku każda młoda dama „z wyższej sfery” potrafiła szyć, haftować oraz robić na drutach. Odlany w złocie, dekorowany motywami kwiatowymi i pokryty warstwą niebieskiej emalii w dwóch tonach obiekt, nawiązuje do stylu Empire. Widać typowe dla tego styluzgeometryzowane rozety i uproszczone gałązki drzewa laurowego). Zewnętrzne lico miedzianego i pozłacanego wieczka zamykającego naparstek nosi wygrawerowane inicjały Marii Szymanowskiej: M.S.

Broszka Marii Szymanowskiej

W XIX wieku biżuteria była nie tylko symbolem statusu społecznego, ale i stałym elementem stroju młodej damy. Broszka Marii Szymanowskiej była prawdopodobnie częścią kompletu, tak zwanego demi-parure, w skład którego wchodziły także naszyjnik i kolczyki. Biżuteria ta była ozdobą na wyjście do opery, teatru bądź na bal. Interesującą cechą przedmiotu jest różnorodność technik jubilerskich. Obok szlifowanych kamieni, takich jak turkus (brzegi rąbków wstążki), użyto kilku kolorów emalii (wypełnienia tworzące motywy kwiatowe), mozaiki oraz granulacji (drobne kuleczki uformowane ze złota; obie techniki użyte na węźle kokardy).

Spinka z granatami Katarzyny Malewskiej

Spacery, wyjścia do teatru bądź opery były okazją do eksponowania elementów biżuterii, dziś już mniej używanych na takie okazje. Prezentowana tutaj spinka była ozdobą paska, kapelusza lub dekoltu sukni. Jest wykonana w złocie, dekorowana techniką granulacji (złoto umodelowane w drobne kuleczki), cannetille (technika wypracowana w XIX-tym wieku, będąca odmianą filigranu, wykonywaną z cienkiego drutu lub mocno rozklepanych wąziutkich taśm, odpowiednio zwijanych lub skręcanych, tworzących formy woluty bądź rozety) oraz szlifowanymi kamieniami, tj. turkusami, topazami czy ametystami.

Bransoletka z włosów Zofii Brochockiej

Kosmyki włosów nie tylko zdobiły oczka pierścionków, broszek bądź naszyjników, ale i same w sobie mogły być tworzywem do wykonania biżuterii. Prezentowana tu bransoleta należała do Zofii Brochockiej, siostry Franciszka Malewskiego, bliskiego przyjaciela Mickiewicza. Zofia była uważana za muzę Stowarzyszenia Filomatów, do którego Adam należał. Bransoleta jest wykonana z plecionych włosów, opatrzona finezyjnie cyzelowanym w złocie zapięciem w kształcie grzechotnika pożerającego własny ogon. Biżuteria ta ma charakter sentymentalny, a grzechotnik to nawiązanie do mitologii starożytnej – do motwu ouroboros, który poprzez stałą destrukcję i odradzanie się symbolizuje nieskończoność.

Bransoletka Zofii Brochockiej

Także do Zofii Brochockiej należała prezentowana tu bransoletka, składająca się z naprzemiennie rozmieszczonych paciorków w złocie oraz szlifowanych kamieni półszlachetnych (agat, labradoryt, malachit). Romantyczny charakter biżuterii podkreślają breloki dołączone do łańcuszka z koralami: oszlifowany jadeit w formie kotwicy oplecionej wymodelowanym w złocie wężem, paciorki kornaliny splecione w kształcie krzyża, oraz serce z lapis-lazuli. Symbolika obiektu nawiązuje do trzech cnót wiary chrześcijańskiej: wiary, nadziei i miłości.

Pierścień z lirą Adama Mickiewicza

Sentymentalny charakter miały także przedmioty, które Mickiewicz dostawał od swoich rodaków w Paryżu. 8 sierpnia 1832 r. polscy emigranci mieszkający w Besançon za napisanie Księgi Narodów i Pielgrzymstwa Polskiego, wręczyli Mickiewiczowi pierścień pamiątkowy z lirą, wraz z apelem: „Wiesz jak na ołtarzu wstającej z grobu Ojczyzny, niezrównane nasze Polki składały najdroższe upominki żyjących lub zmarłych osób; jak pierścienie mężów, kochanków wzięły postać monety na opłatę kosztów wojny za Ojczyznę, za wolność Polski podjętej; jedna z tych, starannie aż dotąd strzeżona, przybiera dawną postać na uczczenie Ciebie ziomku”.

Kostur Adama Mickiewicza

Historia tego przedmiotu – kija pielgrzyma, tzw. kostura – to świadectwo mistycznego okresu w życiu Adama Mickiewicza. Na początku lat 40. XIX wieku Adam przyjaźnił się z teozofem Andrzejem Towiańskim, co doprowadziło do odrodzenia duchowego poety. Adam organizował wtedy u siebie liczne spotkania, podczas których wygłaszał proroctwa na temat losów Polski. Kostur w jego rękach dopełniał zapewne tajemniczą aurę roztaczającą się wokół postaci wieszcza-pielgrzyma, „lekarza dusz”, ktory słowem jednoczył naród. Antoine Bourdelle wykorzystał motyw kostura w projekcie paryskiego pomnika wystawionego Mickiewiczowi w 1929 roku.

Medal z potrójnym portretem profesorów Collège de France

Mickiewicz został zaproszony do udzielania wykładów na Collège de France, słynnej wyższej szkole w Paryżu. Było to nie tylko wyrazem uznania dla dorobku poety, ale również jasna intencja powierzenia Polakowi misji rozwoju badań nad literaturą słowiańską. Prezentowany medal z wizerunkami z lewego profilu został wyemitowany na cześć trzech profesorów piastujących katedry w Collège de France między 1844 i 1845 rokiem. Na pierwszym planie widzimy Edgara Quineta, na drugim Jules’a Micheleta a na trzecim Adama Mickiewicza.

Obrączki Władysława i Marii Mickiewiczów

Druga para obrączek w kolekcji pamiątek po rodzinie Mickiewiczów należy do syna wieszcza, Władysława i jego żony Marii z domu Malewskiej. Podobnie jak obrączki Adama i Celiny, także i te posiadają inskrypcje po wewnętrznej stronie, upamiętniając okres i miejsce narzeczeństwa, tj. 8 czerwca Kobryń – 24 czerwca Petersburg 1861. Uwagę zwraca niezwykle kunsztowna dekoracja. Na wewnętrznym licu obrączek wykonanych w złocie naniesiono warstwę jasnoniebieskiej warstwy emalii jubilerskiej.

Kwiaty Marii Mickiewicz ze ślubu

Kolejnym przedmiotem wpisującym się w sentymentalny nurt czasów romantyzmu są zachowane przez Władysława Mickiewicza kwiaty z wieńca ślubnego jego żony Marii Mickiewicz. Ślub odbył się 23 maja 1863 roku. Możemy przypuszczać, że Władysław odziedziczył po ojcu upodobanie do zachowywania śladów minionych ważnych chwil. Obiekt ten przypominać może o liściach z Alei Mickiewicza w Tuhanowiczach – pamiątce po pierwszej miłości Adama, Maryli Wereszczakównie.

Władysław Mickiewicz

Prezentowana fotografia, choć nie wchodzi w skład pamiątek po rodzinie Mickiewiczów, jest ważna dla omawianej kolekcji. Widzimy tu Władysława Mickiewicza, najstarszego syna Adama, który w 1903 roku założył Muzeum Mickiewicza w Bibliotece Polskiej w Paryżu i przekazał do jej zbiorów kolekcję rodzinnych pamiątek.

Trumna Adama Mickiewicza

Niespodziewana śmierć Adama Mickiewicza 26 listopada 1855 roku nastąpiła w trakcie misji dyplomatycznej w Stambule. Uchwyty metalowe, szczątki blachy oraz drewna to pozostałości trumien w których pochowano Mickiewicza. Ciało wieszcza zostało zabalsamowane w nocy z 27 na 28 listopada i złożone do trzech trumien: dębowej, cynkowej i orzechowej ze względu na obawy jakoby poeta miał umrzeć na cholerę. Do pierwszej z nich włożono fotografię żony poety, kosmyk włosów najmłodszego syna Józia, krucyfiks, a twarz przykryto całunem. Na prośbę rodziny zwłoki pisarza jeszcze tego samego roku przyjechały do Paryża.

Całun i zioła z trumny Adama Mickiewicza

Wśród przedmiotów, które zachowały się z ceremonii pogrzebowych Mickiewicza w Stambule, są i te najbliższe ciału zmarłego: skrawek bawełnianej tkaniny oraz suszone gałązki iglaste. Oba obiekty są świadectwem ceremoniału pochówku bliskowschodniego. Ciało zmarłego najpierw zabalsamowano, stąd znaczna ilość zachowanych ziół, a następnie owinięto w bawełniany całun. Przedmioty te zostały oprawione w ozdobne ramy, tak jak niegdyś czyniono z relikwiami świętych. W ten sposób artystę-geniusza wyniesiono na ołtarze.

Włosy Adama Mickiewicza

Umieszczanie włosów w szklanych medalionach było powszechnie spotykane w XIX-wieku. Najczęściej medaliony zamyka złota obwódka, a ich funkcja nie ogranicza się jedynie do pamiątkowej. Sa one także wyrazem sympatii i miłości. Tu widzimy medalion z puklem włosów samego Adama Mickiewicza, pobranym po jego śmierci w Stambule.

Maska pośmiertna Adama Mickiewicza

Maska pośmiertna wyraża zarówno intencję zachowania pamięci po zmarłym, jak również chęć powielenia i rozpowszechnienia jego wizerunku. Zaangażowanymi w takie odlewy byli często znani artyści, o czym świadczy maska pośmiertna Fryderyka Chopina, której autorem był Auguste Clésinger. Ta wykonana ku pamięci o Mickiewiczu posłużyła jako wzór wizerunku wieszcza do pomnika nagrobnego na cmentarzu w Montmorency, gdzie poeta życzył sobie spocząć obok żony, Celiny.

Medal ku czci Adama Mickiewicza autorstwa Antoine’a Bourdelle

Numizmaty także bywają wyrazem pośmiertnego kultu artystów. Prezentowany tutaj medal autorstwa słynnego późno-dziewiętnastowiecznego rzeźbiarza Antoine’a Bourdelle’a jest jednym z licznych przykładów artystycznych realizacji wizerunku Mickiewicza. Artysta nie tylko wykonał medal, ale jest również twórcą i wykonawcą projektu monumentalnego pomnika z całopostaciowym przedstawieniem wieszcza, niegdyś znajdującego się na placu Alma w Paryżu, a obecnie w Cour Albert I.

Pudełko na zapałki z wizerunkiem Adama Mickiewicza

Adam Mickiewicz stał się ikoną kultury polskiej, a jego wizerunek zaczął być wykorzystywany przez producentów przedmiotów codziennego użytku, na przykład zapałek. Wizerunek Mickiewicza został tutaj wykorzystany celowo do celów reklamowych, ponieważ poeta znany był z zamiłowania do palenia fajki.

Plakat Mickiewicz „Ja kocham cały naród” Ryszarda Horovitza

Wraz z rewolucją przemysłową, koniec XIX wieku oraz początek XX przynoszą rozkwit nowej dziedziny sztuki graficznej – plakatu. Afisz autorstwa Horovitza jest pierwszym znanym wykorzystaniem wizerunku poety w tej formie. Slogan ma służyć „ku pokrzepieniu serc”: Ja kocham cały naród. Afisz został  wykonany w 1904 roku we Lwowie, przed odzyskaniem niepodległości przez Polskę. Autor, opracowując wizerunek Mickiewicza, bazował na znanej fotografii twarzy wieszcza, dagerotypie z 1842 roku.